حج از  دیدگاه امام علی                                                                         امام علی (ع ) ضرورت توجه به ارزش حج را در نهج البلاغه مورد تاکید قرار می دهند و حج را دلیل اصلی وجود زندگی انسانها می دانند و در همین راستا می فرمایند : خدا را! خدا را! درباره ی خانه ی خدا , تا هستید آن را خالی مگذارید , زیرا اگر کعبه خلوت شود , مهلت داده نمی شوید . 1
حضرت علی علیه السلام در رابطه با فلسفه و ره آورد حج کلام زیبایی دارندو حج را مظهر تواضع انسان در مقابل خداوند می دانند و می فرمایند : خدا , حج خانه ی محترم خود را بر شما واجب کرد , همان خانه ای که آن را قبله گاه انسان ها قرار داده اند که چونان تشنگان به سوی آن روزی می آورند و همانند کبوتران به آن پناه می برند. خدای سبحان کعبه را مظهر تواضع بندگان در برابر عظمت خویش و نشانه اعتراف آنان به بزرگی و قدرت خود قرار داد و در میان انسانها , شنوندگانی را برگزید که دعوت او را برای حج , اجابت کنند و سخن او را تصدیق نمایند و پای بر جایگاه پیامبران الهی نهند , همانند فرشته گانی که برگرد عرش الهی طواف می کنند و سودهای فراوان در این عبادتگاه و محل تجارت زائران به دست آورند و به سوی وعده گاه آمرزش الهی بشتابند. خدای سبحان , کعبه را برای اسلام , نشانه ی گویا و برای پناهندگان , خانه ی امن و امان قرار داد. ادای حق آن را واجب کرد و حج بیت الله را واجب شمرد و بر همه ی شما انسان ها مقرر دشات که به زیارت آن برودی » . 2

آنحضرت از قول باریتعالی می فرماید : « و (خداوند) فرمود آن کس که توان رفتن به خانه ی خدا را دارد , حج بر او واجب است و آن کس که انکار کند , خداوند از همه ی جهانیان بی نیاز است » . 3
همچنین آن حضرت در رابطه با فلسفه حج می فرمایند : « آیا مشاهده نمی کنید که همانا خداوند سبحان , انسانهای پشین از آدم (ع ) تا آیندگان این جهان را با سنگهایی در مکه آزمایش کرد که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند , نه می بینید و نه می شنوید این سنگها را خانه ی محترم خود قرارداده و آن را عامل پایداری مردم گردانید. سپس کعبه را در سنگلاخ ترین مکانها , بی گیاه ترین زمینها و کمترین دره ها , در میان کوه های خشن , سنگ ریزه های فراوان و چشمه های کم آب , و آبادی های از هم دور قرار داد , که نه شتر , اسب و گاو و گوسفند , هیچ کدام در آن سرزمین رفاه ندارند. سپس آدم (ع ) و فرزندانش را فرمان داد که به سوی کعبه باز گردند. تا مردم با عشق قلبها , به سرعت از میان فلات و دشتهای دور , و از درون شهرها , روستاها , دره های عمیق , و جزایر از هم پراکنده ی دریاها به مکه روی می آورند , شانه های خودر ا بجنبانند , گرداگرد کعبه لااله الاالله بر زبان جاری می سازند و اطراف خانه طواف کنند , و با موهای آشفته , بدنهای پرگردوغبار در حرکت باشند لباسهای خود را که نشانه ی شخصیت هر فرد است درآورند , و با اصلاح کردن موهای سر , قیافه ی خود را تغییر دهند , که آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمایشی آشکار است برای پاکسازی و خالص شدن , که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد. اگر خداوند خانه ی محترمش و مکانهای انجام مراسم حج را در میان باغها و نهرها , و سرزمینهای سبز و هموار , و پردرخت و میوه , مناطقی آباد و دارای خانه ها و کاخهای بسیار , و آبادی های به هم پیوسته , در میان گندمزارها , و باغهای خرم و پرگل و گیاه , دارای منازلی زیبا و پرآب , در وسط باغستانی شادی آفرین , و جاده های آباد قرار می داد , به همان اندازه که آزمایشی ساده بود , پاداش نیز سبک تر می شد , اگر پایه های و بنیان کعبه , و سنگهایی که در ساختمان آن به کار رفته از زمرد سبز , و یا یاقوت سرخ , ودارای نور و روشنایی بود , دل ها دیرتر به شک و تردید می افتادند , و تلاش شیطان بر قلبها کمتر اثر می گذاشت , و وسوسه های پنهانی او در مردم کارگر نبود. در صورتی که خداوند بندگان خود را با انواع سختی ها می آزماید , و با مشکلات زیاد به عبادت می خواند , و به اقسام گرفتاریها مبتلا می سازد تا کبر و خودپسندی را از دلهایشان خارج کند , و به جای آن فروتنی آورد و درهای فضل و رحمتش را به رویشان بگشاید و مسائل عفو و بخشش را به آسانی در اختیارشان گذارد. »

رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج
امام اول شیعیان جهان ازجمله مسایل مهم مسئولان امور حج را رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج برمی شمارند به نحوی که در یکی از نامه های خود به یکی از مسئولان می نویسند : « برای مردم , حج را به پای دار , و روزهای خدا را به یادشان آور. در بامداد و شامگاه در یک مجلس عمومی با مردم بنشین , آنان که پرسش های دینی دارند با فتواها آشایشان بگردان , تا آگاه را آموزش و بده و با دانشمندان به گفت وگو بپرداز. جز زبانت چیز دیگری پیام رسالت با مردم , و جز چهره ات در بانی وجود نداشته باشد و هیچ نیازمندی را از دیدار خود محروم مگردان . زیرا اگر در آغاز از درگاه تو رانده شود , گرچه در پایان حاجت او بر آورده شود , دیگر تو را نستاید , در مصرف اموال عمومی که دردست تو جمع شده است , اندیشه کن و آن را به عیال مندان و گرسنگان پیرامونت ببخش , و به مستمندان و نیازمندانی که سخت به کمک مالی تو احتیاج دارند برسان , و مازاد را نزد ما بفرست تا در میان مردم نیازمندی که در این سامان هستند تقسیم گردد .4
آن حضرت در نامه ای از نامه های خود در تاکید بر رفع نیازهای حجاج می نویسد : « به مردم که مکه فرمان ده تا از هیچ زائری در ایام حج اجرت مسکن نگیرند , که خدای سبحان فرمود : عاکف و بادی در مکه یکسانند (عاکف یعنی اهل مکه و بادی یعنی زائرانی که از دیگر شهرها به حج می آیند) . خدا ما و شما را به آنچه دوست دارد توفیق عنایت فرماید :5